Historia parafii
w Starym Brusie
Kapłani i świątynia
(na podstawie kroniki parafialnej)

Stary Brus znajduje się na północny wschód od Poleskiego Parku Narodowego, na jego skraju (dawne nazwy: Brusz, Brusy, Brzuś, Bruss). Bruss należał do dóbr powiatu włodawskiego, gminy Turna i parafii Sosnowica. W XVIII w. właścicielami tej ziemi stała się rodzina Chajęckich. Po części zarządzali nim także inni właściciele. W roku 1802 Bruss został kupiony przez Franciszka Kunickiego, podkomorzego miasta Chełma, który w następnym roku odsprzedał go sędziemu Karolowi Grzymale Dobieckiemu.
Tenże właściciel był fundatorem filialnej cerkwi unickiej, która została wystawiona w latach 1805-1807. Świątynia miała kształt ośmiokąta, była murowana, o wymiarach 8×5 sążni (ok. 17×12 m), zwieńczona kopułą i krzyżem. Chór i prezbiterium wieńczyły dwie małe kopuły. Przed wejściem do świątyni wybudowano ganek wzniesiony na dwóch słupach, na którym umieszczono napis „Supremo Omnipotenti Aeterno” („Najwyższemu Wszechmogącemu Wiecznemu”).
Ambicją Dobieckiego było, aby w Brussie powstała osobna parafia unicka. Niestety nie wyraził na to zgody ówczesny konsystorz chełmski. Właścicielowi pozostało na własny koszt utrzymywać kapelana, którym był ojciec z zakonu bazylianów. W 1835 roku piorun uderzył w świątynię i poczynił znaczne szkody. Rok później Bruss kupił sędzia pokoju powiatu włodawskiego Roch Dołęga Jasieński. Kaplica została wyremontowana i stała się kaplicą prywatną. Kaplica służyła zarówno katolikom obrządku greckiego, jak i łacińskiego. Jasieński na swój koszt utrzymywał zakonników, aby pełnili obowiązki duszpasterskie. Od roku 1865 obowiązki kapelana pełnił proboszcz włodawski ks. Zieliński oraz proboszczowie z Sosnowicy i Wołoskowoli. W 1867 roku władze carskie zabrały świątynię pod administrację rządową i w 1875 roku zamieniły ją na cerkiew prawosławną. Tak było do 1918 roku.
W 1918 roku świątynia została oddana kościołowi katolickiemu, a w rok później ustanowiono parafię. Pierwszym proboszczem był ks. Józef Makarewicz. Zarządzał parafią przez niecałe trzy miesiące. Kolejni proboszczowie to: ks. Zygmunt Brudnicki /1919-1929/, ks. Tytus Zając-Kucharewicz /1929-1931/, ks. Józef Sidor /1931/, ks. Stanisław Oskierko /1931-1934/, ks. Tadeusz Filaber /1934-1936/ i ks. Piotr Stachowski /1936-1946/.

Ksiądz Piotr wraz z parafianami podjął decyzję rozbudowy świątyni i przystosowania jej do potrzeb parafialnych. Prace rozpoczęto w 1939 roku, ale okres wojenny nie był korzystny dla kontynuowania prac.
Budynek kościelny był w złym stanie. Dach z gontu przeciekał w czasie silnego deszczu. Woda niszczyła sklepienie zrobione z sosnowych desek. Prowizoryczny ołtarz przesuwano w miejsca gdzie nie lała się woda.
Kolejną fazę rozbudowy świątyni rozpoczął ks. Marian Jabłoński /1946-1957/. Zburzono przybudówki przy starym prezbiterium, zamurowano wejścia i wybudowano nowe prezbiterium od strony zachodniej. Tam też po bokach wystawiono dwie zakrystie. Rozpoczęto również powiększanie kościoła od strony drogi (fot.2).

Kolejnym proboszczem był ks. Stefan Sacharski /1957-1962/. W tym czasie parafia zyskała nowe dzwony na dzwonnicy.
W roku 1962 nominację na Bruss otrzymał ks. Mieczysław Szuciak. Wydział Budowlany w Lublinie wyraził zgodę na kontynuowanie prac przy kościele, pod warunkiem zatwierdzenia planu budowy oraz przywrócenia obiektu do pierwotnego stanu. Taki projekt oparty na wymaganiach Wojewódzkiego Wydziału Architektury i Wydziału Wyznań został wykonany i przesłany do zatwierdzenia.
Odbudowano ganek wzniesiony na dwóch filarach. Dach wyremontowano i zwieńczono nową wieżyczką. We wnętrzu świątyni zmieniono sklepienie. Płaskie zastąpiono kopułą. Świątynia została powiększona, zyskała też dość obszerny chór, na którym zainstalowano pierwsze organy.
Rozbudowa świątyni zmieniła jej wygląd nie tylko zewnętrzny, ale pozwoliła także na dokonanie zmian w jej wnętrzu. Oś kościoła przesunęła się o 90°. Powstało nowe prezbiterium.
W roku 1968 administratorem parafii został ks. Marian Rytel-Tyburcy.
W 1972 roku proboszczem został ks. Zbigniew Bieńkowski. Z pomocą parafian przystąpiono do urządzania wnętrza świątyni. Na głównej ścianie zawieszono krzyż i obraz Matki Bożej Częstochowskiej – patronki parafii. Ustawiono nowy drewniany ołtarz zgodnie z wymaganiami Soboru Watykańskiego II . Położono ceramiczną posadzkę, wykonano nowe ławki, zainstalowano stacje Drogi Krzyżowej (fot. 3).

Zmiany dokonały się także w bocznej kaplicy (dawniej główny ołtarz). Stary ołtarz rozebrano, a na jego miejscu postawiono nowy. W miejsce figury Serca Jezusowego postawiono obraz św. Wojciecha (fot. 4). Dzięki staraniom tego proboszcza parafia wzbogaciła się o nowe organy.

obecnie (2024) tabernakulum
W 1979 roku proboszczem został ks. Tadeusz Białecki, który dokończył prace rozpoczęte przez swego poprzednika. Jego następcą został ks. Kazimierz Nowak /1985-1993/.
cdn.
Źródła:
- Kronika parafialna
- Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego (1880)
http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/391
(dostęp 15.12.2024) - Mapa – Topograficzna Karta Królestwa Polskiego (mapa Kwatermistrzostwa)
https://atlas.ihpan.edu.pl/pastmaps
(dostęp 15.12.2024)